باشگاه خبرنگاران پویا؛ تجربه لیبی همواره در گفتگوها و تحلیل‌های مطرح‌شده اخیر پیرامون سوریه به‌عنوان یکی از سناریوهای محتمل در قبال این کشور مطرح شده است، با وجود این، پیچیدگی‌های شرایط فعلی سوریه تفاوت‌هایی را با وضعیت لیبی حاصل می‌کند که بسیار تعیین‌کننده خواهد بود.
دامنه چالش‌هایی که سوریه اکنون با آن مواجه است، به‌مراتب بیشتر از مسائلی است که لیبی در سال 2011 با آن روبه‌رو بود.
به گزارش چتم هاوس، در زمان مرگ معمر قذافی، رهبر سابق لیبی، بیشتر زیرساخت‌های این کشور بدون آسیب باقی مانده بود و شورشیان لیبیایی حتی قبل از سقوط قذافی، نفت صادر می‌کردند،
در مقابل، تغییر نظام در سوریه بیش از یک دهه به‌طول انجامید، و کشور شاهد جنگ داخلی، مرگ صدها هزار انسان، پناهندگی میلیون‌ها نفر و ویرانی زیرساخت‌ها بود؛ شکاف و چنددستگی در سوریه به‌شدت عمیق‌تر از لیبی است.
زیرساخت‌های نفتی سوریه عمدتاً در مناطق تحت اختیار کردها قرار دارد، در حالی که این کشور به‌جز نفت، هیچ منبع ملی دیگری برای صادرات ندارد؛ وضعیتی که عکس آن در لیبی وجود داشت.
چشم‌انداز امنیتی متزلزل
دولت انتقالی سوریه اکنون با چالش انحلال مجموعه‌ای از گروه‌های مسلح مختلف، از کردها تا نیروهای ارتش آزاد وابسته به ترکیه، روبه‌رو است.
در لیبی تلاش‌ها برای قراردادن گروه‌های مسلح تحت نظر وزارت دفاع ناموفق بوده است.
آنچه در لیبی اتفاق افتاد به‌عکس بود؛ یعنی به‌جای این که گروه‌های مسلح تحت کنترل نهادهای دولتی قرار داشته باشند، بر آن‌ها نفوذ و تسلط پیدا کردند، به این ترتیب، رقبای سیاسی تلاش کردند با ارائه منابع و ایجاد اتحادهای غیررسمی، گروه‌های مسلح را به‌سمت خود جذب کنند.
هرچند رئیس دولت انتقالی سوریه وعده داده است که گروه‌های مسلح را تحت نظارت دولت ادغام کند، اما تجربه لیبی نشان می‌دهد که چنین اقدامی بسیار چالش‌برانگیز و مستعد بروز درگیری‌های بیشتر خواهد بود.
مداخلات خارجی
دولت انتقالی سوریه با چالش‌های ناشی از مداخلات خارجی نیز مواجه است.
در لیبی، بازیگران خارجی از طریق شراکت با طرف‌های داخلی توانستند قوانین سازمان ملل برای برگزاری انتخابات را نادیده بگیرند و این امر منجر به شکل‌گیری کانون‌های قدرت رقیب شد.
تعدد بازیگران خارجی از کشورهای منطقه غرب آسیا همچون ترکیه و امارات تا کشورهای غربی همچون آمریکا، روسیه و فرانسه وضعیت این کشور را بسیار بی‌ثبات و پیچیده کرده است.
درس مهمی که می‌توان از لیبی آموخت این است که بدون اجماع میان بازیگران خارجی، توافق‌های شکننده بین گروه‌های مختلف سوری بی‌اثر می‌شود و حکومت را تضعیف خواهد کرد.
ارتباط سیاست و امنیت
آخرین درس از وضعیت لیبی، پیامدهای قطع ارتباط میان رهبری سیاسی و گروه‌های مسلح است.
رهبری سیاسی پسا2011 در لیبی، با جناح‌های مختلف مسلح که قذافی را سرنگون کردند و یا در دوره پساقذافی شکل گرفتند، ارتباط نداشت و این موضوع باعث شد این گروه‌ها بر عرصه سیاسی تسلط یابند.
در سال‌های اخیر، خلیفه حفتر در لیبی به‌صورت مستقیم بر نهادهای دولتی مناطق تحت کنترل خود تسلط پیدا کرده است و فرماندهان در دیگر نقاط کشور نیز به‌تدریج به‌سمت اعمال قدرت مستقیم پیش رفته‌اند.
«ائتلاف ملی سوریه» به‌عنوان یک جنبش سیاسی فراگیر، برای مخالفت با بشار اسد در طول جنگ داخلی تشکیل شد؛ اما مدت‌هاست که از گروه‌های مسلح فاصله گرفته است و رئیس دولت انتقالی نیز تحت فرمان آن عمل نمی‌کند.
باید دید آیا یک رهبری سیاسی مدنی می‌تواند دوباره کنترل امور را به دست گیرد یا خیر.
جمع‌بندی
سوریه 2024 و لیبی 2011 با چالش‌های مشترکی روبه‌رو هستند، اما سوریه از چنددستگی عمیق‌تر، مداخلات خارجی بیشتر، دولت و زیرساخت‌های ورشکسته‌تر و بی‌ارتباطی بیشتری میان گروه‌های مسلح و سیاست رنج می‌برد.
فارغ از عوامل پیشِ‌رو، یکی از مواردی که در این گزارش به آن اشاره نشده بود، نقش پررنگ رژیم صهیونیستی در تضعیف سوریه و جلوگیری از روی‌کار آمدن هرگونه دولت قدرتمند در این کشور است که در میان‌مدت نیز به‌احتمال زیاد این روند جریان خواهد داشت.
به‌طورکلی، سوریه چالش‌های بزرگ‌تری نسبت به لیبی دارد تا بتواند به کشوری باثبات و دموکراتیک تبدیل شود و باید دید آیا رهبران سوری می‌توانند بر این چالش‌ها فائق آیند یا خیر.
پایان پیام/+