باشگاه خبرنگاران پویا: حدود یک سال از جنگ داخلی سودان می گذرد و در حالی که چشم انداز روشنی از آتش بس میان طرفین و توافق سیاسی وجود ندارد، میلیون‌ها نفراز مردم این کشور با گرسنگی و آوارگی مواجه هستند.
"جنایتی که در سودان در حال رخ دادن است کمتر از غزه و لبنان نیست." این بخشی از سخنان «عبدالعزیز حسن صالح طاها» سفیر سودان در ایران در یک نشست خبری در محل سفارت این کشور در ماه گذشته بود.
به گفته وی در شورای امنیت سازمان ملل نیز اعلام شد که کودکان هشت تا 12 ساله در سودان توسط تروریست‌ها مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند. این تروریست‌ها به پاکسازی قومی و نژادی در سودان مشغول هستند.
با گذشت یک ماه از این صحبت ها، علی الرغم برگزاری جلسات مختلف و گزارش‌های خبرنگاران، تغییری در این کشور ایجاد نشده است.
کشور سودان که در سه دهه اخیر از بی ثباتی سیاسی و امنیتی رنج می‌برده و چند مرحله جنگ، کودتا، پاک سازی قومی و تجزیه را سپری کرده امروز نیز با یک بحران انسانی بی‌سابقه در منطقه شاخ آفریقا مواجه است.
وضعیت انسانی اسفبار
از زمان آغاز درگیری ها در 15 آوریل 2023، تقریباً 15000 نفر کشته شده‌اند و بیش از 8.2 میلیون نفر آواره شده‌اند که منجر به بدترین بحران آوارگی در جهان شده است.
نزدیک به 2 میلیون آواره سودانی به مناطق ناپایدار در چاد، اتیوپی و سودان جنوبی گریخته‌اند؛ کمپ‌های پناهجویان را زیر گرفته‌اند و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده‌اند که پناهجویان سودانی به زودی می‌توانند وارد اروپا شوند.
سازمان ملل درخواست کرده است که به حمایت‌های بیشتری نیاز دارد زیرا بیش از 25 میلیون نفر به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند و وخامت خطرات امنیت غذایی باعث ایجاد " بزرگ ترین بحران گرسنگی در جهان " شده است.
18 میلیون نفر سودانی با ناامنی حاد غذایی مواجه هستند.
براساس گزارش‌هایی که سازمان‌ملل منتشر کرده در یک سال اخیر، گزارش‌های متعددی در مورد استفاده از تجاوز علیه زنان به‌عنوان سلاح دریافت شده است.
همچنین گزارش‌هایی درمورد استفاده از کودکان به‌عنوان سرباز منتشر شده است.
کارل اسکائو از برنامه جهانی غذا هشدار داد که با بدتر شدن شرایط ، "زمان ما در حال اتمام است."
همچنین نقض آتش‌بس از سوی طرف‌های درگیر در سودان مانعی بر سر راه هرگونه اقدام بشردوستانه به‌ویژه تحویل غذا و دارو است. با ادامه وضعیت فاجعه بار بهداشتی در سودان، بیماران به دنبال درمان همچنان به مراکز دیگر استان‌ها در سراسر سودان سفر می‌کنند.
علت درگیری
کشور سودان از زمان کودتای عمرالبشیر در سال 1989 با درگیری‌های مختلفی مواجه بود که با جنگ داخلی این کشور در منطقه دارفور در سال 2003 روند تندتری به خود گرفت.
تقسیم سودان در سال 2011 و تشکیل سودان جنوبی با حمایت آمریکا و غرب در کنار استمرار بحران‌های داخلی موجب کودتای ارتش علیه عمر البشیر و انحلال دولت او شد.
در راس این کودتا دو نفر قرار داشتند که قدرت را در این کشور به دست گرفتند: ژنرال عبدالفتاح برهان (رئیس نیروهای مسلح سودان و به نوعی رئیس جمهور جدید کشور) و معاونش ژنرال محمد حمدان دقولو معروف به "حمیدتی"(رئیس نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع).
البرهان از همان ابتدا خطر رقیبی جدی را کنار خود احساس می‌کرد.
حمیدتی در زمان عمرالبشیر، مسئول برخورد و سرکوب شورشیان در دارفور بود که این جایگاه، به اندازه کافی فرصت تسلیح و تجهیز نیروهای تحت امر را به وی داد.
به طوری که مدت ها پس از آن نیز، از این ظرفیت در راستای خوش خدمتی به بازیگران منطقه‌ای و به شکل اعزام نیروهای مذکور به عنوان مزدور خارجی در جنگ یمن و لیبی، استفاده کرد و به این ترتیب، علاوه بر تقویت جایگاه داخلی خود، حمایت‌های بیرونی را نیز به دست آورد.
کارشناسان سیاسی عامل شروع جنگ در سودان را بروز اختلافات شدید بین حمیدتی و البرهان بر سر تقسیم قدرت می‌دانند.
در 17 اوت 2019، توافقنامه‌ای میان شورای نظامی انتقالی به رهبری برهان و ائتلاف نیروهای سیاسی سودان به نام «نیروی‌های آزادی و تغییر» برای تشکیل حکومت انتقالی به مدت 39 ماه امضاء شد و یک شورای حاکمیتی با 6عضو غیرنظامی و 5 عضو نظامی شکل گرفت.
علاوه براین یکی از بندهای این توافقنامه خواستار ادغام نیروهای مسلح در ارتش بود.
حمیدتی ابتدا از این توافقنامه حمایت می‌کرد و خواستار مدت‌زمان 10ساله برای ادغام نیروهای مسلح بود اما برهان مخالفت کرد.
نهایتاً این اختلافات در 15 آوریل 2023 با حمله نیروهای پشتیبانی سریع به ارتش در خارطوم منجر به آغاز جنگ داخلی شد.
منافع بازیگران بین المللی
بازیگران بین‌المللی نیز به‌ویژه با توجه به موقعیت استراتژیک بنادر سودان در دریای سرخ و منابع طلای این کشور با تولید سالانه 80 تن طلا و ذخایر تخمینی 1550 تن توجه خاصی وضعیت به این کشور دارند.
این درگیری پشتیبانان و بازیگران خارجی متنوعی دارد که به پیچیده شدن اوضاع کمک کرده اند.
امارات و عربستان همکاری‌های نزدیکی با نیروهای پشتیبانی سریع داشته و در جنگ یمن به ازای پرداخت یک میلیارد دلار به این گروه، نیروهایی از آن را به خدمت گرفتند.
نیروهای پشتیبانی سریع محرک اصلی توافق عادی‌سازی سودان با اسرائیل بود و رژیم صهیونیستی از این گروه حمایت می‌کند.
به گزارش روزنامه هاآرتص نیروهای پشتیبانی سریع تجهیزات جاسوسی پیشرفته‌ای را از یک شرکت اسرائیلی خریداری کرده‌اند.
آمریکا و کشورهای غربی نیز اگرچه به هر دو طرف نظامی درگیر فشار می‌آورند و تلاش می‌کنند نفوذ خود را از طریق حاکم کردن نیروهای سیاسی همسو گسترش دهند اما مواضع آن‌ها به‌ویژه در شورای امنیت، همسویی بیشتر آن‌ها با نیروهای پشتیبانی سریع را نشان می‌دهد.
در سال 2016نیروهای پشتیبانی سریع در عملیات اتحادیه اروپا علیه مهاجرت غیرقانونی در خارطوم شرکت کرده بودند و 1.8میلیارد دلار کمک مالی و آموزش نظامی از اتحادیه دریافت کردند.
تنش مصر با اتیوپی بر سر سد النهضه و روابط نزدیک نیروهای پشتیبانی سریع و حمیدتی با اتیوپی، مصر را به یکی از حامیان اصلی ارتش سودان تبدیل کرده است.
روسیه نیز روابط نزدیکی را با ارتش سودان دارد و قطعنامه 18نوامبر 2024شورای امنیت که حاوی برخی از بندها در حمایت از نیروهای پشتیبانی سریع بود را وتو کرد.
بااین‌وجود این کشور از طریق نیروهای واگنر روابط خود با نیروهای پشتیبان سریع نیز حفظ کرده است.
آینده نامشخص
دورنمای سیاسی مشخصی برای پایان وضعیت این کشور تعریف نشده است.
این کشور از زمان استقلال از استعمار بریتانیا تاکنون همواره با رقابت‌های خارجی برای نفوذ مواجه بوده و کودتاهای پی در پی در این کشور به بی ثباتی آن دامن زده است.
این بحران بر همسایه های این کشور که وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند نیز تاثیرات زیادی گذاشته است.
تعداد بالای پناهندگان سودانی در چاد، اقتصاد ضعیف این کشور را تحت‌تاثیر قرار داده است.
در یکسال اخیر تلاش‌های مختلفی برای میانجیگری میان طرفین درگیر توسط عربستان، ترکیه، مصر و حتی طرف‌های غربی انجام گرفت که به نتیجه نرسید.
انگیزه‌ها و تلاش‌های بازیگران خارجی برای رقابت در آفریقا و جنگ سرد میان طرفین باعث شده تا آینده بحران سودان نامشخص باقی بماند.
پایان پیام/