باشگاه خبرنگاران پویا؛ مقامات عراقی از ابتدای سقوط اسد اصلی‌ترین نگرانی خود را بازگشت جریان‌های تروریستی و در رأس آن داعش دانستند. قرارگرفتن اردوگاه الهول در مرز سوریه و عراق که هزاران داعشی را در خود جای داده، این روزها به محور اصلی نگرانی در منطقه تبدیل شده است.
اوایل هفته، خبری پیرامون مکالمه تلفنی فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق با هامیش فالکنر، وزیر مشاور در امور خاورمیانه و شمال آفریقای انگلیس منتشر شد که در آن وزیر خارجه عراق نسبت به وضعیت در اردوگاه الهول هشدار داد.
حسین در این مکالمه تأکید کرد؛ ناآرامی‌های سوریه خطر فرار زندانیان داعشی را به‌دنبال دارد که پیامدهای خطرناکی برای امنیت عراق و سوریه خواهد داشت.
پیش از او نیز مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) با اشاره به افزایش فعالیت‌های داعش در بیابان‌های سوریه، هشدار داد؛ داعش قصد دارد به زندان غویران و اردوگاه الهول حمله کند.
در زمان حاضر زندان غویران و اردوگاه الهول توسط قسد کنترل می‌شود که در آن هزاران عضو داعش زندگی می‌کنند.
الهول، بمب ساعتی شرق فرات
اردوگاه الهول در استان حسکه در شمال شرقی سوریه و 13کیلومتری مرز عراق قرار دارد،
این کمپ در ابتدا برای اسکان پناهندگان عراقی در اوایل سال 1991 در طول جنگ دوم خلیج فارس تأسیس شد، بعداً پس از هجوم مهاجران عراقی به سوریه پس از تهاجم سال 2003 آمریکا به عراق، به‌عنوان یکی از سه اردوگاه عراقی‌ها در سوریه بازگشایی شد.
بعد از حمله داعش به سوریه در سال 2011، تا اواسط 2013 اردوگاه الهول در تصرف این گروه تکفیری بود و ساکنان آن فرار کردند، اما در 15 نوامبر 2015 نیروهای قسد موفق شدند تروریست‌های داعش را از این اردوگاه بیرون کنند و کنترل آن را به‌دست بگیرند.
این اردوگاه در زمان حاضر بزرگ‌ترین اردوگاه زنان، کودکان و مردان عضو داعش در سوریه و عراق به‌شمار می‌رود.
الهول تنها میزبان پناهندگان عادی نیست بلکه جنگجویان پیشین گروه تروریستی داعش و خانواده آنها هم در این اردوگاه زندگی می‌کنند، این در حالی است که مدیریت اردوگاه فاقد کادر اداری آموزش‌دیده برای تأمین امنیت ساکنین آن است.
این اردوگاه میزبان 62 هزار نفر از کشورهای مختلف از جمله 10 هزار طرفدار داعش است که از مناطق مختلف تحت تسلط نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) به این اردوگاه منتقل شده‌اند.
معضلات بازگشت آوارگان
حضور و انتشار تفکرات داعش میان اعضای اردوگاه، الهول را به تهدید دائمی امنیت منطقه تبدیل کرده است.
در زمان حاضر هسته‌های داعش در عراق فعال نیست و عملیات‌های حشدالشعبی و نهادهای امنیتی عراق علیه بقایای پراکنده این گروه در جریان است،
اما وضعیت آشفته سوریه امکان رشد داعش را در بیابان‌های جنوب و مرکز این کشور (که حدفاصل قلمروی کردها و نیروهای دولت جدید سوریه است) می‌دهد.
بازگشت آوارگان اردوگاه، یک معضل جدی برای کشورهای مختلف به‌ویژه عراق است.
در ماه‌های گذشته، علی عباس، سخنگوی وزارت مهاجرت عراق گفت: انتظار می‌رود حدود 700 عراقی طی دو روز آینده به کشور بازگردند.
وی افزود: حدود 10 هزار عراقی تاکنون از اردوگاه الهول به کشور بازگشتند و هنوز 18 هزار نفر دیگر در اردوگاه هستند.
عباس در توضیح فرآیند بازگشت ابراز کرد: این افراد ابتدا به اردوگاه الجدعه در استان نینوا منتقل می‌شوند تا برای ادغام در جامعه عراق بازپروری شوند.
عراق از کشورهای عربی، اروپایی و آسیایی خواسته است شهروندان خود را از این اردوگاه بازگردانند و در این راستا از کشورهای بریتانیا، فرانسه، سوئد، آلمان، روسیه، چچن، تاجیکستان و برخی کشورهای عربی خواسته است زیرا ماندن آنها در اردوگاه، به‌معنای افراط‌گرایی در آینده و خطری برای عراق است.
بسیاری کشورها با همکاری سازمان ملل شهروندان خود را از این اردوگاه خارج کرده‌اند و عراق با جدیت برای برچیدن آن تلاش می‌کند.
از میان این کشورها می‌توان به قرقیزستان و فرانسه اشاره کرد؛ این افراد از جمله زنان فرانسوی به‌صورت داوطلبانه خود را به مناطق تحت کنترل تروریست‌های داعش رسانده بودند و بعد از سرنگونی خلافت خودخوانده داعش دستگیر شده بودند،
با وجود این، نسبت به بازگشت این عناصر باید حساس بود و در صورت عدم کنترل بر فرآیند بازپروری، بازگشت این افراد تأثیراتی مهلک‌تر بر امنیت کشورهای مقصد خواهد داشت.
تربیت نسل تروریست آینده
بیشترین ترس نسبت به حضور کودکان میان عناصر داعشی این اردوگاه است که با تربیت‌های تکفیری بزرگ می‌شوند، برخی گزارش‌ها شمار کودکان اردوگاه را 27 هزار نفر اعلام کرده‌اند.
در اردوگاه الهول نسل تازه‌ای از کودکانی بار آمده‌اند که با مادران و بستگانشان از مناطق تحت کنترل داعش در عراق و سوریه به این منطقه منتقل شده‌اند،
این نسل که در اردوگاه الهول شکل می‌گیرد خطرناک‌تر از نسل اول داعش است چون در فضایی سراسر نفرت و کینه برآمده است و سودای گرفتن انتقام پدرانش را دارد.
این کودکان وقتی یک روزنامه‌نگار یا فردی از بیرون اردوگاه را می‌بینند به آنها سنگ پرتاب می‌کنند و شعار می‌دهند: «سرتان را خواهیم برید».
سازمان غیردولتی «کودکان را نجات دهید» در گزارشی در مورد وضعیت اردوگاه نوشت: بر اساس داده‌های سازمان ملل بیش از 70 درصد از کل جمعیت این 2 اردوگاه زیر 12 سال هستند و هزاران کودک سوری و عراقی در این 2 اردوگاه کنار صدها نفری که در بازداشتگاه‌های جداگانه گرفتار شده‌اند، در انتظار فرصتی برای خروج امن هستند.
بنا بر این گزارش، تعداد کودکانی که کشورهایشان آنها را از اردوگاه‌های «الهول» و «روج» بازگردانده‌اند، 497 کودک در سال 2023 برآورد شده است، در حالی که در سال 2022، این تعداد 388 کودک بود در حالی که در سال 2021 کودک بود.
با توجه به حضور پررنگ عناصر داعش در این اردوگاه، عملاً راه برای فعالیت‌های نهادهای بین‌المللی در این اردوگاه بسته شده است.
در این اردوگاه قتل و جنایت هم بسیار است و عناصر داعشی پشت‌سر این جنایت‌ها قرار دارند که معمولاً این جنایت‌ها یا با شلیک گلوله یا با استفاده از سلاح‌های سرد انجام می‌شود.
2021 یکی از خونین‌ترین سال‌های اردوگاه الهول بود که طی آن 128 نفر با سلاح سرد و روش‌های وحشتناکی همچون سر بریدن و خفگی و... داخل اردوگاه به قتل رسیدند.
سوءاستفاده داعش از چندپارگی سوریه
با وجود همه تلاش‌های کشورهای مختلف برای خروج اتباع از اردوگاه و تسریع روند بستن پرونده اردوگاه، سقوط اسد و ناآرامی در سوریه، زنگ خطر بازگشت داعش در مناطقی از این کشور را به صدا درآورده است.
فؤاد حسین در بخش دیگر مکالمه تلفنی‌اش گفت: گروه تروریستی داعش در حال سازماندهی مجدد نیروهای خویش است و به‌دلیل فروپاشی ارتش سوریه و رها کردن انبارهای تسلیحاتی‌اش، توانسته است به حجم زیادی از سلاح دست یابد که به این گروه امکان گسترش کنترل بر مناطق بیشتری را داده است.
مظلوم عبدی نیز فعالیت‌های این گروه در صحراهای سوریه را، به‌خلاف گذشته، علنی‌تر دانست و خلأ نیروهای دولت اسد را که در گذشته با داعش در این مناطق می‌جنگیدند، موجب تقویت داعش در این مناطق دانست.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز در سخنان چند روز قبل خود، ضمن هشدار نسبت به تداوم کشتار و مجروح کردن غیرنظامیان و آوارگی آنها در سوریه، گفت: داعش همچنان تهدید بزرگی در چندین نقطه از این کشور است.
در زمان حاضر دولت انتقالی سوریه وظیفه خود را بازسازی کشور می‌داند اما در حقیقت سوریه امروز کشوری چندپاره است که بیش از هر زمان دیگر به خطر تجزیه نزدیک است و حتی عاقبتی بدتر از کشور لیبی را در آینده خود می‌بیند.
پیشروی زمینی اسرائیل و استقرار ارتش رژیم در استان‌های قنیطره، درعا و سویدا که به‌گفته نتانیاهو حداقل تا سال 2025 ادامه خواهد داشت در سایه بی‌تفاوتی دولت انتقالی سوریه و گروه احرار الشام، سرنوشت جنوب کشور را با ابهام روبه‌رو کرده است.
در شمال، اشغالگری ترکیه در مناطق مرزی این کشور با سوریه که از سال 2016 طی دو عملیات سپر فرات و شاخه زیتون منجر به اشغال شهرهای عفرین، الباب، اعزاز و جرابلس شده است، همچنان استمرار دارد و طرح‌های بلندپروازانه اردوغان برای اشغال کامل نوار مرزی شمال سوریه بیشتر در دسترس است،
یکی از پیامدهای استمرار درگیری ترکیه و کردها، تأثیر آن بر اردوگاه الهول است، حتی درگیری برخی گروه‌های متحد احرارالشام با قسد نیز بر وضعیت این اردوگاه تأثیرگذار است زیرا هرگونه خلأ یا ضعف امنیتی ـ نظامی در اداره اردوگاه، امکان شورش یا حمله بیرونی داعش را فراهم می‌کند.
همان‌طور که در سال 2019 حمله عجیب و مرگبار داعش به زندان حسکه نشان داد، کوچک‌ترین خلأ یا ضعف امنیتی در این ناحیه از سوی نیروهای سوری، عراقی یا کردها مورد سوءاستفاده داعش قرار خواهد گرفت.
کردها بارها نسبت به عملیات‌های ترکیه در این منطقه هشدار دادند که آن باعث افزایش خطرات بازگشت داعش در این منطقه خواهد شد.
پایان پیام/+