باشگاه خبرنگاران پویا؛ پس از تحولات سوریه، جنگ کریدوری در منطقه غرب آسیا وارد مرحله جدیدی از رقابت شده که نیازمند اجرای هرچه سریع‌تر راهکارهای دورزدن مسیرهای انحصاری قبلی برای دستیابی به بازار اروپا و روسیه است.
سوریه از دیرباز به‌عنوان یک پل ارتباطی میان غرب آسیا و اروپا شناخته می‌شود. موقعیت جغرافیایی این کشور، آن را به یک کانون تجاری و سیاسی تبدیل کرده بود که با تنش‌های اخیر آن، وضعیت این کشور دچار تغییرات عمده‌ای شد که منجر به ظهور گروه‌های مختلف مسلح و دخالت قدرت‌های خارجی گردید.
ایران نیز برای تقویت کشورهای مقاومت و افزایش بازوهای تجاری خود در منطقه غرب آسیا، به‌دنبال ایجاد یک کریدور زمینی از تهران تا بیروت و در نهایت مدیترانه به‌منظور ایفای نقش پررنگ در کریدور شرق ـ غرب بود.
سقوط دولت بشار اسد و ظهور گروه‌های مسلح مختلف در سال 2024 به‌عنوان یک نقطه عطف تاریخی در غرب آسیا شناخته می‌شود که توازن قدرت منطقه را دستخوش تغییرات اساسی کرد، این تحولات نه‌تنها به شکل‌گیری مجدد گروه‌های تروریستی انجامید، بلکه امنیت کشورهای همسایه را تحت تأثیر قرار داد و بحران انسانی گسترده‌ای ناشی از جنگ سوریه را تشدید کرد.
یکی از پیامدهای سقوط دولت بشار اسد، ورود ایران و ترکیه به رقابت‌های ژئوپولیتیکی در منطقه بود که در اختلال‌های ایجادشده توسط ترکیه در مسیر انحصاری دسترسی ایران به اروپا نمود یافت. ترکیه و متحد نزدیک آن، آذربایجان، با ایجاد موانع در مسیر دسترسی ایران به اروپا و روسیه، تلاش می‌کنند موقعیت خود را در منطقه تقویت کنند و نفوذ ایران را کاهش دهند، این رقابت‌ها نشان‌دهنده تحولات پیچیده و رقابت‌های کریدوری در غرب آسیا است.
ترکیه با کنترل مسیرهای تجاری و ترانزیتی، به‌دنبال ایجاد موانع برای دسترسی ایران به اروپا است، این اقدام می‌تواند به کاهش صادرات و ترانزیت ایران به اروپا و افزایش هزینه‌های تجاری منجر شود، به‌عنوان مثال، ترکیه به‌عنوان یک کشور واسط بین ایران و اروپا، می‌تواند با افزایش تعرفه‌ها و محدودیت‌ها به‌بهانه‌های سیاسی و غیرسیاسی، به اقتصاد ایران آسیب بزند.
با توجه به تحولات اخیر، آینده روابط ایران و ترکیه تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. هرچند دو کشور در برخی حوزه‌ها همکاری‌هایی دارند، اما رقابت‌های ژئوپولیتیک و اقتصادی ممکن است به بروز تنش‌هایی منجر شود، به‌ویژه این‌که هر دو کشور در تلاش برای افزایش نفوذ خود در منطقه هستند، این وضعیت می‌تواند به شکل‌گیری یک رقابت جدید در زمینه کریدورها و ترانزیت میان تهران و آنکارا منجر شود که به‌نفع دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود.
از منظر ژئوپولیتیک، سقوط سوریه و اقدامات ترکیه نشان‌دهنده تغییرات عمده‌ای در توازن قدرت در غرب آسیا است. ترکیه با استفاده از موقعیت جغرافیایی خود و روابط نزدیک با کشورهای غربی، سعی دارد به‌عنوان یک بازیگر اصلی در منطقه ظاهر شود، این در حالی است که ایران به‌دلیل تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی با چالش‌های جدی مواجه است، این تغییرات می‌تواند منجر به شکل‌گیری اتحادهای جدید در منطقه شود که تأثیرات عمیقی بر سیاست‌های خارجی کشورهای مختلف به‌ویژه ایران خواهد داشت.
با توجه به تحولات جاری در سوریه و نقش ترکیه در این بحران، آینده روابط ایران و اروپا تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. اگرچه ایران همچنان به‌دنبال دسترسی به بازارهای اروپایی است، اما چالش‌های ناشی از سیاست‌های ترکیه و همچنین تحریم‌های بین‌المللی می‌تواند مانع از تحقق این هدف شود.
برای دورزدن مسیر ترکیه، کریدور خلیج فارس ـ دریای سیاه یک راهکار جایگزین است که نیازمند تقویت روابط با گرجستان و ارمنستان به‌صورت شمال ـ جنوبی و تقویت دیپلماسی اقتصادی با این دو کشور است.
به‌منظور دورزدن مسیر آذربایجان برای دسترسی به روسیه و اروپای شرقی، دو مسیر میانی (دریای خزر) و شرقی (آسیای مرکزی) وجود دارد. مسیر دریای کاسپین به‌دلیل نزدیکی به منطقه توسعه‌ای غرب روسیه به‌ویژه مسکو، از مزیت ویژه‌ای برخوردار است و برای بهره‌برداری بهینه از آن، فعال‌سازی اسکله رو‌ـ‌رو ضروری است.
محمدمهدی کریمی قهی، کارشناس ترانزیت
پایان پیام/+