باشگاه خبرنگاران پویا: شاید اصرار حاتمی‌کیا برای شرکت دادن نسخه اولیه موسی به جشنواره فجر در مدت زمان کوتاه و بلافاصله اکران آن در ایام نوروز، برای خارج شدن از زیر فشار اتهامات و سؤالات ایجاد شده در طول این سال‌ها بوده والا صرفه اقتصادی از فروش در گیشه با بودجه صرف شده برای ساخت به‌هیچ عنوان برابری نخواهد کرد.
علی امیرسیافی: تحلیل جدیدترین اثر ابراهیم حاتمی‌کیا، همانند راه رفتن بر لبه تیغ، صعب و دشوار به نظر می‌رسد. عده‌ای مغرضانه از آن خرده‌گیری کرده و «موسی کلیم‌الله» را نوعی پس‌روی برای حاتمی‌کیا در سیر تکامل سینمایش تلقی می‌کنند و عده‌ای دیگر مجذوب آن شده و با تمجیدهای مکرر خود سعی در ترفیع جایگاه آن دارند.
ریشه‌یابی برای علت به‌وجود آمدن این دو دیدگاه، بِسان دریچه‌ای برای ورود به تحلیل فیلم عمل خواهد کرد؛ در مقام تحقیق، دوقطبی حاصل شده به دودلیل شکل گرفته است.
اول: نحوه ساخت
حاتمی‌کیا برای ساخت موسی از روشی نوین (ویرچوال پروداکشن/تولید مجازی) در ساخت فیلم‌های سینمایی بهره گرفته است. روشی که این امکان را فراهم می‌سازد تا در یک استودیوی مجهز، بدون نیاز به طراحی‌های کلان و پیچیده برای صحنه، با استفاده از دیوارهای نوری، بک‌گراند کاراکترها یا همان محیط اطرافشان ساخته شود. این روش که یکی از به‌روزترین راه‌ها برای ساخت آثار سینمایی نوین در دنیای مدرن تلقی می‌شود، برای اولین بار به سینمای ایران ورود پیدا کرده است.
حاتمی‌کیا که سابقه خرق‌عادت‌های این‌چنینی را با کنار گذاشتن دوربین آنالوگ و استفاده ازدوربین دیجیتال دارد، اکنون نیز دریچه‌ای نوین را در سینمای ایران ایجاد کرده است.
اما باید دید آیا چنین سبکی برای ساخت یک فیلم تاریخی-مذهبی روشی مناسب است یا خیر؟
وجه‌غالب آثار ساخته شده با این الگو در سینمای جهان، در قواعد سینمای پست‌مدرن با تِم‌های اکشن و فانتزی قرار می‌گیرند. در حین تماشای این دست از فیلم‌ها، احساس رئال بودن صحنه‌ها از مخاطب گرفته شده و شمایل فانتزی اجزای صحنه، نور و دکور ملموس می‌گردد.
در موسی کلیم‌الله نیز داستان به همین منوال پیش می‌رود. بک‌گراندهای تخت، نبود عمق میدان و پرسپکتیو حداقلی، دلیل مخالفت بسیاری با این روش بود. تلفیق فضای نور و رنگ نیز در همین قاعده قابل تعریف است؛ نور و رنگ استفاده شده در اجزای صحنه (لباس، فضا، آکسسوار) در یک سکانس مطلقاً زرد و در سکانسی دیگر، تماماً آبی است. چنین قاطعیتی در کاربرد تک‌رنگ‌ها، چشم مخاطبانِ مخالف را آزرده است.
اما اگر وجه زیبایی‌شناختی آن را کناربگذاریم، از جهتی، تکنولوژی نوینی است که به‌تازگی و با زحمات فراوانی وارد کشور شده و باید دید آیندهٔ آن در سینمای ایران در کنار مکملی به نام هوش مصنوعی چگونه پیش خواهد رفت.
دوم: داستان فیلم
حاتمی‌کیا پروژه سریال حضرت موسی را بعد از فراز و نشیب‌های فراوان در سیر تولید آن، برعهده گرفت و اکنون چندین سال است که مشغول ساخت و تولید آن می‌باشد. بیگ‌پروداکشنی که ردیف بودجه اصلی در دولت داشته و نام‌گذاری ردهٔ «الف» به آن، موسی کلیم‌الله را به مهم‌ترین و پرخرج‌ترین تولیدات سیمافیلم تبدیل کرده است. راه‌اندازی کارگاه‌های تولید لوازم، ادوات و ابزارآلات تاریخی-جنگی و گروه انبوه بازیگران، تنها بخشی از کار تولید بوده و وارد کردن تکنولوژی ساخت این سریال درکنار میزان بودجه صرف شده برای ساخت این مجموعه، مطمئناً سوالات متعددی را در اذهان کارشناسان، تحلیلگران و مخاطبان به‌وجود آورده است.
شاید اصرار حاتمی‌کیا برای شرکت دادن نسخه اولیه موسی به جشنواره فجر در مدت زمان کوتاه و بلافاصله اکران آن در ایام نوروز، برای خارج شدن از زیر فشار اتهامات و سؤالات ایجاد شده در طول این سال‌ها بود والا صرفه اقتصادی از فروش در گیشه با بودجه صرف شده برای ساخت به‌هیچ عنوان برابری نخواهد کرد. به این دلیل، گروه سازندگان موسی تصمیم گرفتند تا با نمایش فصل نوزادی حضرت موسی، بخشی از این بار را که بر روی دوششان سنگینی می‌کرد به این وسیله سبک کنند.
درست در همین جایگاه است که انتقادات فراوانی به داستان نسخه سینمایی موسی وارد می‌گردد. انتقاداتی که غالباً به نبود ساختاری منسجم در متن باز می‌گردند.
اما در یک نگاه کلی، داستان موسی در قالبی جامع‌تر قابل تحلیل است. قالبی که بعد از شکل‌گیری قسمت‌های متعدد این سریال قابل دستیابی است.
حاتمی‌کیا اما در همین جایگاه نیز، به‌سادگی از مقابل ماجرا عبور نکرده است. او این نسخه را نه دربارهٔ نوزادی حضرت موسی، بلکه تماماً از زاویه دید یوکابد(مادر حضرت موسی) مونتاژ کرده است. تاجایی که چنین روشی، داستان فیلم را هرچه بیشتر به روحیات مادرانگی نزدیک می‌سازد.
اما در حیطه بازی‌ها، نیاز به آن داریم که الگوهای بازیگری را در اِشل کلی سریال بررسی کنیم. بنابراین اکنون برای قضاوت کمی زود است. اما حضور بهنام تشکر در نقش فرعون -اگرچه نیاز به پیش‌روی داشته تا کاملاً در بطن داستان قرار بگیرد- بی‌شک برترین بازی دوران فعالیتش به حساب خواهد رفت.
سرآخر موسی کلیم‌الله، فرصتی برای تنفس دوباره گروه سازندگانش محسوب می‌گردد که سال‌هاست مشغول ساخت این پروژه بوده و هستند. بنابراین تحلیل جامع این اثر در سینمای حاتمی‌کیا، کمی صبر را می‌طلبد تا زمان بیرون آمدن نسخهٔ سریال آن.
پایان پیام/