باشگاه خبرنگاران پویا: در حالی که دولت در بودجه 1404 بیش از 230 هزار میلیارد تومان برای یارانه نان در نظر گرفته، کل بودجه آموزش عالی کشور تنها 86 هزار میلیارد تومان است؛ این در حالی است که بخشی از این یارانه بدون کنترل مؤثر، به مصرف مهاجران غیرمجاز نیز اختصاص می‌یابد؛ موضوعی که بازنگری در سازوکار تخصیص یارانه و تقویت نظارت بر سامانه‌های توزیع را ضروری کرده است.
محمدجواد کرمی، رئیس کارگروه آرد و نان اتاق اصناف ایران، در سخنانی با اشاره به میزان بالای مصرف نان در کشور، بر لزوم اصلاح نظام یارانه‌ای و به‌ویژه هدفمندسازی یارانه نان تأکید کرد.
وی اظهار داشت در شرایط فعلی، سرانه مصرف نان در ایران به شکل قابل‌توجهی بالاتر از میانگین جهانی است و این موضوع بار سنگینی بر دوش منابع عمومی دولت گذاشته است.
مصرف نان در میان مهاجرین غیرمجاز
طبق برخی برآوردها، حدود 10 میلیون تبعه افغانستان در ایران زندگی می‌کنند که در صورت مصرف روزانه تنها یک قرص نان توسط هر نفر، مصرف روزانه به بیش از 30 میلیون نان می‌رسد. در حالی که نان یکی از اقلام یارانه‌ای مهم در ایران است، این سطح از مصرف می‌تواند فشار مضاعفی بر بودجه یارانه‌ها وارد کند.
البته باید توجه داشت که بخشی از این جمعیت مهاجر به‌صورت قانونی در کشور حضور دارد و از منظر حقوقی و انسانی، دسترسی آنان به کالاهای اساسی نیازمند سیاست‌گذاری متوازن است.
سهم بالای یارانه نان در بودجه عمومی
برای درک بهتر ابعاد یارانه 230 هزار میلیارد تومانی نان در بودجه 1404، کافی است آن را با بودجه آموزش عالی کشور مقایسه کنیم.
کل بودجه آموزش عالی که شامل اعتبارات حدود 118 دانشگاه کشور می‌شود، 86 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. به بیان دیگر، دولت بیش از 2.6 برابر بودجه آموزش عالی را به یارانه نان اختصاص داده است؛ یارانه‌ای که بخشی از آن به دلیل نبود تفکیک دقیق مصرف‌کنندگان، به اتباع خارجی نیز می‌رسد.
پیشنهادها برای بهینه‌سازی سیاست یارانه‌ای نان
افزایش نظارت بر فروش نان از طریق سامانه‌های هوشمند
دولت طی سال‌های اخیر زیرساختی تحت عنوان «سامانه نان و آرد» طراحی کرده که از طریق دستگاه‌های کارت‌خوان مخصوص در نانوایی‌ها اجرا می‌شود. با این حال، اجرای این سامانه در برخی واحدها هنوز ناقص است و برخی نانوایی‌ها همچنان به‌صورت نقدی یا با کارت‌خوان‌های معمولی فروش دارند. تقویت نظارت و الزام نانوایان به استفاده از سامانه هوشمند، می‌تواند به شفاف‌سازی مصرف و کاهش هدررفت منابع یارانه‌ای کمک کند.
کنترل قیمت فروش نان یارانه‌ای
برخی گزارش‌ها از فروش نان با قیمت‌های خارج از نرخ مصوب حکایت دارد. هرچند این موضوع فراگیر نیست، اما دولت می‌تواند با ایجاد سازوکارهای بازرسی مؤثرتر، از تخلفات احتمالی جلوگیری کرده و اعتماد عمومی را تقویت کند.
حرکت تدریجی به سمت هدفمندسازی یارانه نان
با فراهم بودن زیرساخت‌های فناوری، امکان آن وجود دارد که یارانه نان به‌صورت مرحله‌ای از مدل «حمایت از تولید» به مدل «حمایت از مصرف‌کننده» منتقل شود؛ یعنی به‌جای اختصاص یارانه به آرد، آن را به‌صورت مستقیم به خانوارهای ایرانی پرداخت کرد. البته این مسیر تنها در صورتی موفق خواهد بود که تمهیدات لازم برای حمایت از اقشار کم‌درآمد در نظر گرفته شود تا فشار اقتصادی مضاعفی بر آن‌ها وارد نشود.
موضوع یارانه نان، یکی از دغدغه‌های کلیدی در ساختار مالی کشور است. افزایش مصرف، رشد جمعیت مهاجر، و محدودیت منابع عمومی ایجاب می‌کند که سیاست‌های حمایتی در این حوزه با رویکردی منصفانه، هوشمند و مبتنی بر داده بازبینی شوند. حفظ امنیت غذایی جامعه در کنار مدیریت بهینه منابع، دو محور اصلی در این بازنگری باید باشد.
پایان پیام/