باشگاه خبرنگاران پویا: با گذشت یک دهه از معرفی سند «ساخت چین 2025»، چین با وجود حذف رسمی این عنوان از ادبیات دولتی، همچنان در مسیر کاهش وابستگی به فناوری خارجی، توسعه صنایع راهبردی و ارتقای جایگاه جهانی خود گام برمی‌دارد. گزارشی تحلیلی از رادیوم گروپ و اتاق بازرگانی آمریکا نشان می‌دهد این سیاست، اگرچه با چالش‌هایی همراه بوده اما توانسته به‌طور بنیادین زنجیره‌های ارزش جهانی را تحت تأثیر قرار دهد.
در سال 2015، دولت چین سند سیاستی «ساخت چین 2025» (MIC25) را با هدف تحول اساسی در زیرساخت‌های صنعتی کشور و تبدیل چین به رهبر جهانی در تولیدات پیشرفته تا سال 2025 معرفی کرد. این سیاست با تمرکز بر کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی، تقویت نوآوری داخلی و ارتقای رقابت‌پذیری جهانی در صنایع راهبردی مانند رباتیک، نیمه‌رساناها و خودروهای برقی، آغاز شد. اگرچه این برنامه در سال 2018 و به‌دنبال انتقادات شدید بین‌المللی، به‌ویژه از سوی دولت ترامپ، از گفتمان رسمی چین کنار گذاشته شد، اما اهداف کلیدی آن همچنان از طریق راهبردها و سیاست‌های جایگزین دنبال می‌شوند.
مروری بر ارزیابی رادیوم گروپ و اتاق بازرگانی آمریکا
یک گزارش 90 صفحه‌ای از سوی رادیوم گروپ و اتاق بازرگانی ایالات متحده به بررسی موفقیت‌ها و پیامدهای بلندمدت MIC25 در چهار محور اصلی پرداخته است:
1. کاهش وابستگی به واردات
چین با بهره‌گیری از ابزارهایی مانند الزام شرکت‌های خارجی به انتقال فناوری و راه‌اندازی تولید داخلی، توانسته در بخش‌هایی چون چیپ‌های حافظه و تجهیزات پزشکی، وابستگی خود به واردات را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. با این حال، در برخی حوزه‌های پیشرفته، شرکت‌های چینی هنوز به فناوری‌های خارجی وابسته‌اند.
2. کاهش وابستگی به شرکت‌های خارجی
در بسیاری از صنایع هدف، استارتاپ‌ها و شرکت‌های بومی چینی توانسته‌اند سهم شرکت‌های خارجی را کاهش دهند. به‌ویژه در زمینه‌هایی چون خدمات ابری صنعتی، خودروهای برقی و تجهیزات انرژی، حمایت‌های دولتی و محدودسازی رقابت خارجی به رشد بازیگران داخلی کمک کرده است. با این وجود، در صنایعی مانند داروهای زیستی، ماشین‌آلات دقیق، هواپیماهای تجاری و نیمه‌رساناهای پیشرفته، وابستگی به خارج همچنان بالاست.
3. افزایش رقابت‌پذیری جهانی
بسیاری از شرکت‌های چینی در صنایع با فناوری متوسط و پایین، از طریق قیمت‌گذاری رقابتی وارد بازار جهانی شده‌اند. در برخی صنایع پیشرفته نیز – نظیر ارتباطات، فناوری‌های پاک، پهپادها و قطارهای پرسرعت – چین موفق شده سطحی از رقابت‌پذیری را ایجاد کند. در این صنایع، عوامل کلیدی موفقیت شامل وجود تقاضای داخلی بالا، سرمایه‌گذاری سنگین دولتی و رقابت جهانی کمتر بوده است.
4. پیشرفت فناورانه
فاصله فناورانه میان چین و کشورهای پیشرو در سال‌های اخیر کاهش یافته است. چین سهم چشمگیری در ثبت اختراعات جهانی در حوزه‌هایی مانند خودروهای برقی، مواد نو، الکترونیک و رباتیک دارد. همچنین، سهم مقالات علمی چین در سطح جهانی از سال 2015 تا 2023 به‌طور میانگین 18 درصد رشد داشته است. با این حال، در حوزه‌هایی چون نیمه‌رساناهای پیشرفته، چین همچنان با چالش‌های فناورانه روبروست. همچنین، ملاحظات امنیتی دولت چین باعث پیچیده‌تر شدن ارزیابی واقعی از توان فناورانه این کشور شده است.
جمع‌بندی و پیامدها
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر MIC25 در توسعه صنایع نوین، این سیاست با چالش‌هایی نیز همراه بوده است. تداخل بین سیاست‌های مرکزی و حمایت‌های مالی سنگین از سوی دولت‌های محلی در برخی موارد به پروژه‌های ناکارآمد و تکراری منجر شده که بهره‌وری کل را متوقف کرده و رشد اقتصادی را کندتر کرده است. همچنین، تمرکز بیش‌از‌حد بر تولید موجب کم‌توجهی به بخش مصرف و ایجاد عدم تعادل در ساختار اقتصادی شده است.
با این حال، تقویت ظرفیت‌های صنعتی و فناورانه، چین را به یکی از بازیگران کلیدی در زنجیره‌های ارزش جهانی تبدیل کرده است. اکنون کشورهای دیگر نیز، حتی در فناوری‌های پیشرفته مانند خودروهای برقی، انرژی خورشیدی و ارتباطات، به تولیدات چین وابسته‌تر شده‌اند. در مجموع، اگرچه MIC25 با موانعی مواجه بوده، اما نقش قابل‌توجهی در ارتقای جایگاه صنعتی و فناوری چین ایفا کرده و مسیر آینده اقتصاد جهانی را به‌شکل ملموسی تحت تأثیر قرار داده است.
اندیشکده مطالعات حاکمیت روابط بین‌الملل
پایان پیام/