باشگاه خبرنگاران پویا: قطع روابط سودان و امارات متحده عربی، شکست دیگری در سریال اشتباهات بن‌زاید در سودان بوده اما در نگاه کلی، این اتفاق تاثیر منفی بر روند بحران سودان دارد؛ بحرانی که خیلی وقت است که راه‌حل سیاسی در آن شکست خورده است.
وزیر دفاع سودان در بیانیه‌ای رسمی که روز سه‌شنبه 6 مه منتشر شد، اعلام کرد که دولت این کشور امارات متحده عربی را به عنوان «کشور متجاوز» شناسایی کرده و روابط دیپلماتیک خود با ابوظبی را به طور کامل قطع می‌کند.
وی به اسنادی اشاره کرد که نشان می‌دهد نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) در حملات اخیر به بندر پورت‌سودان از سلاح‌های ساخت امارات استفاده کرده‌اند.
تنش میان دولت سودان به رهبری عبدالفتاح برهان و امارات از زمان شروع درگیری‌های داخلی میان ارتش و نیروهای واکنش سریع بالا گرفته بود اما با این وجود روابط ابوظبی و خارطوم در پایین ترین سطوح دیپلماتیک کماکان ادامه داشت.
زمینه تشدید تنش‌ها در روابط دوجانبه
از زمان آغاز جنگ داخلی سودان در آوریل 2023 میان ارتش این کشور و گروه شبه‌نظامی «پشتیبانی سریع» به رهبری محمد حمدان دقلو (حمیدتی)، روابط خارطوم و ابوظبی به شدت تیره شده است. مقامات سودانی بارها امارات را به حمایت نظامی و لجستیکی از RSF متهم کرده‌اند.
این اتهامات بی‌اساس نبوده؛ چرا که سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی اخیراً تأیید کرد که امارات با ارسال سلاح‌های پیشرفته مانند موشک‌های GB-50A به دارفور، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل را نقض کرده است.
همچنین رسانه‌های اماراتی همواره در پوشش خبری حوادث سودان به پوشش جهت‌دار و سانسور جنایات جنگی نیروهای واکنش سریع متهم هستند.
این حمایت ها باعث ایجاد کمپین‌ها و واکنش‌های بین‌المللی مختلف شد و به دلیل سابقه منفی نیروهای واکنش سریع در حوادث دارفور، موجب وضع تحریم‌هایی از سوی واشنگتن بر برخی شرکت‌های اماراتی مظنون به فروش سلاح نیز شده بود.
اخراج دیپلمات‌ها و تشدید درگیری‌ها
در دسامبر 2023، دولت سودان با اخراج 15 دیپلمات اماراتی، واکنش شدیدی به «مداخله نظامی امارات در امور داخلی سودان» نشان داد. تنش‌ها در سپتامبر 2024 با اتهام امارات مبنی بر حمله ارتش سودان به اقامتگاه سفیر این کشور در خارطوم، اوج جدیدی گرفت، هرچند روابط دیپلماتیک تا آن زمان به طور کامل قطع نشده بود.
حمله به پورت‌سودان و رد شکایت بین‌المللی
اوج تنش‌ها در 4 مه 2024 با حمله نیروهای RSF به بندر استراتژیک پورت‌سودان رقم خورد. یک روز پس از این حمله، دیوان بین‌المللی دادگستری به دلیل «عدم صلاحیت»، شکایت سودان علیه امارات را در خصوص مشارکت در جنایات جنگی رد کرد.
این تصمیم خشم مقامات سودانی را برانگیخت و در نهایت منجر به قطع رسمی روابط دو کشور شد.
اتهامات جنایات دارفور و پیگرد قضایی
پیش از این، سودان در مه 2024 با ارسال شکایتی به دیوان بین‌المللی دادگستری، امارات را به همدستی در جنایات دارفور متهم کرده بود؛ اما دیوان با استناد به محدودیت‌های صلاحیتی، این پرونده را مسکوت گذاشت. امارات متحده عربی نیز با استقبال از این حکم، آن را تأییدی بر غیرقانونی بودن ادعاهای سودان دانست.این رأی نیز به عنوان یکی از عوامل قطع روابط از سوی خارطوم عنوان شده است.
انگیزه‌های امارات از مداخله در سودان
- طلا و منابع معدنی : گزارش‌ها حاکی است که امارات سالانه حدود 50 تُن طلا (معادل 1.3 میلیارد دلار) از معادن تحت کنترل RSF در مناطق جبل عامر و سنقو استخراج می‌کند.
- پروژه‌های زیرساختی: امارات پیش از جنگ داخلی، توافقنامه‌ای 6 میلیارد دلاری برای ساخت بندر ابوعمامه (شامل یک منطقه صنعتی و فرودگاه بین‌المللی) امضا کرده بود، اما اجرای آن به دلیل جنگ متوقف شد. - نقش راهبردی در آفریقا: امارات با سرمایه‌گذاری 110 میلیارد دلاری در قاره آفریقا (از جمله تعهد 10 میلیارد دلاری شرکت مصدر برای تولید انرژی پاک)، به دنبال نفوذ سیاسی و اقتصادی در این منطقه است؛ امارات پیشتر با افزایش نفوذ خود در لیبی و سومالی، گام‌های اولیه پروژه خود در این قاره را برداشت.
سناریوهای آینده و پیامدهای منطقه‌ای
قطع روابط سودان و امارات می‌تواند به گسترش فعالیت‌های نیابتی امارات در مرزهای سودان با چاد و جمهوری آفریقای مرکزی منجر شود.این تنش نه‌تنها بر معادلات داخلی دو کشور، بلکه بر امنیت و ثبات شاخ آفریقا تأثیرگذار خواهد بود.
وضعیت میدانی در سودان با وجود کنترل خارطوم توسط ارتش همچنان ناپایدار است و کنترل استان های غربی این کشور (دارفور) که با چاد و آفریقای مرکزی هم‌مرز است همچنان در اختیار نیروهای واکنش سریع است.
دورنمای روشنی برای این جنگ وجود ندارد و با وجود تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا، عربستان و مصر همچنان راه‌حل سیاسی موفقی برای این بحران ارائه نشده و افزایش تنش میان سودان و امارات، حصول آتش‌بس و صلح را دشوارتر خواهد کرد.
این بحران تاکنون جان میلیون‌ها انسان سودانی را گرفته است و در صورت تشدید جنگ در منطقه دارفور، احتمال سرریز آن به سایر کشور های آفریقای مرکزی وجود دارد که موجب درگیر شدن سایر بازیگران ذی‌نفع و افزایش پیچیدگی این پرونده خواهد شد.
رقابت امارات و سودان فراتر از یک مناقشه دوجانبه، به یک بحران منطقه‌ای تبدیل شده که پیامدهای آن می‌تواند ساختارهای سیاسی و امنیتی آفریقا را تحت تأثیر قرار دهد.
پایان پیام/