9 مهر، روز ملی سالمند، فرصتی ارزشمند برای نگاه دوباره به قشری است که در سکوت و بی‌ادعایی، میراث‌های مادی و معنوی این سرزمین را بنا کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا، در دل آمارهای جمعیتی ایران، روندی آرام اما هشداردهنده در حال شکل‌گیری است. طبق آخرین داده‌های آماری سال 1404، جمعیت سالمندان کشور به بیش از 10 میلیون نفر رسیده که معادل 12 درصد جمعیت ایران است. نکته مهم آنکه بیش از نیمی از این گروه، زنان هستند؛ پدیده‌ای که جامعه‌شناسان و متخصصان حوزه جمعیت از آن با عنوان «زنانه‌شدن سالمندی» یاد می‌کنند.
بر اساس برآوردهای رسمی، امید به زندگی در زنان ایرانی حدود 76 سال و در مردان 72 سال است. این فاصله‌ی چهار ساله، همراه با نرخ بالای بیوگی در زنان و مهاجرت کاری مردان در مناطق روستایی، موجب شده است که سهم زنان در جمعیت سالمندان پیوسته رو به افزایش باشد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال 1420، نزدیک به 6 نفر از هر 10 سالمند ایرانی زن خواهند بود.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی زنانه‌شدن سالمندی
این تغییر جمعیتی صرفاً یک نمودار یا آمار خشک نیست، بلکه پیامدهای عینی و ملموسی در حوزه‌های مختلف دارد:
چالش معیشتی: بسیاری از زنان سالمند فاقد شغل رسمی و سابقه بیمه‌اند؛ به همین دلیل به حقوق بازنشستگی یا مستمری پایدار دسترسی ندارند. این موضوع آنان را به یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه بدل کرده است.
بهداشت و درمان: نرخ ابتلا به بیماری‌های مزمن همچون دیابت، فشار خون و بیماری‌های مفصلی در زنان سالمند بالاتر از مردان است. همچنین آنان بیش از دیگر گروه‌ها به مراقبت‌های طولانی‌مدت نیاز دارند.
ابعاد اجتماعی: زنان سالمند بیش از دیگران در معرض انزوای اجتماعی، کاهش حمایت خانوادگی و احساس بی‌پناهی قرار می‌گیرند. در بسیاری موارد، نبود فضاهای مشارکتی و فرهنگی اختصاصی، این حس تنهایی را تشدید می‌کند.
راه‌حل‌ها و الزامات سیاست‌گذاری
کارشناسان معتقدند مقابله با این روند، نیازمند رویکردی چندوجهی و آینده‌نگرانه است:
توسعه نظام بازنشستگی فراگیر: ایجاد بیمه‌های اجتماعی پایه برای تمام زنان، به‌ویژه زنان خانه‌دار و روستایی، می‌تواند از گسترش فقر سالمندی جلوگیری کند.
بازنگری در خدمات سلامت: تقویت خدمات بهداشتی و درمانی جامعه‌محور، گسترش خانه‌های بهداشت سالمندی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های توان‌بخشی از ضرورت‌هاست.
سرمایه‌گذاری در خدمات مراقبتی: ایجاد مراکز روزانه و پرستاری خانگی ویژه زنان سالمند، علاوه بر کاهش بار خانوادگی، کیفیت زندگی این قشر را ارتقا می‌دهد.
تقویت مشارکت اجتماعی: راه‌اندازی انجمن‌ها و کانون‌های فرهنگی ـ اجتماعی ویژه زنان سالمند، می‌تواند از انزوای آنان بکاهد و فرصت نقش‌آفرینی دوباره در جامعه را فراهم کند.
برنامه‌ریزی شهری سالمندمحور: طراحی فضاهای عمومی، حمل‌ونقل و امکانات شهری باید متناسب با نیازهای سالمندان به‌ویژه زنان انجام شود.
روز سالمند، صرفاً یک مناسبت نمادین برای گرامیداشت نیست؛ بلکه فرصتی است برای بازاندیشی در سیاست‌های جمعیتی و اجتماعی کشور. امروز، چهره‌ی آینده ایران در آینه‌ی سالمندان ـ به‌ویژه زنان سالمند ـ قابل مشاهده است.
اگر امروز برای این روند برنامه‌ریزی نشود، هزینه‌های سنگین اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی آن در دهه‌های آینده گریبان‌گیر جامعه خواهد شد.
انتهای پیام/