15 مهر، روز ملی روستا و عشایر، فرصتی است برای نگاه به مردمانی که با جمعیتی کمتر از یک‌چهارم کشور، بیش از 40 درصد محصولات باغی و یک‌چهارم گوشت قرمز را تولید می‌کنند. از کوچ‌های پاییزه تا فرآوری خانگی محصولات، این گروه‌ها نه فقط تامین‌کننده غذای کشور، بلکه حافظ میراث و تجربه‌های بومی هستند که توسعه پایدار ایران بر آن‌ها استوار است.
امروز، 15 مهرماه و «روز ملی روستا و عشایر»، فرصتی است برای مرور نقش بخش‌هایی که بر پایه آمار، ستون‌های حیاتی اقتصاد و امنیت غذایی ایران را شکل می‌دهند. بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، بیش از 21.1 میلیون نفر، معادل 25.1 درصد جمعیت کشور، در 62 هزار روستا و بیش از 240 جامعه عشایری سازمان‌یافته زندگی می‌کنند. افزون‌بر این، آمار سازمان امور عشایر نشان می‌دهد حدود 900 هزار نفر جمعیت کوچنده سالانه نزدیک به 450 هزار کیلومتر مسیر کوچ را در پهنه‌های مختلف کشور طی می‌کنند.
در بخش تولید، روستاها و عشایر با وجود سهم کمتر از یک‌چهارم جمعیتی، طبق گزارش‌های وزارت جهاد کشاورزی، بیش از 40 درصد محصولات باغی (انار، انگور، خرمالو و …) و حدود 25 درصد گوشت قرمز کشور را تأمین می‌کنند. تنها در زنجیره لبنیات سنتی، عشایر سالانه نزدیک به 600 هزار تن شیر خام تولید می‌کنند که بخش قابل توجهی در محل به فراورده‌هایی چون کشک و قره‌قروت تبدیل می‌شود.
کوچ پاییزه که هم‌زمان با نیمه مهر آغاز می‌شود، تنها جابه‌جایی دام نیست. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد در هر کاروان، تا 30 درصد وزن بار به ابزار و مواد اولیه تولید خانگی اختصاص دارد؛ از دار قالی و نخ‌های رنگ‌شده تا دیگ‌های مسی پخت، که در طول مسیر و در سیاه‌چادرها چرخه کار را متوقف نمی‌گذارند. در این میان، مهارت در مدیریت منابع، زمان‌بندی تولید و فرآوری، میراثی است که عمدتاً از تجربه زنان در طول نسل‌ها منتقل شده است.
در روستاها نیز نیمه مهر فصل اوج کاری است. نتایج طرح «پایش برداشت» وزارتخانه نشان می‌دهد در این بازه، متوسط نیروی کار خانوادگی در باغات میوه تا 1.8 برابر نسبت به ماه‌های عادی افزایش می‌یابد. بسیاری از این فرآیندها، از سورت و بسته‌بندی تا تبدیل بخش مازاد محصول به خشکبار یا فراورده‌های ثانویه، در فضای خانگی و با استفاده از الگوهای بومی انجام می‌شود که موجب کاهش ضایعات تا بیش از 15 درصد در مقایسه با میانگین صنعتی کشور شده است.
روز ملی روستا و عشایر یادآور این واقعیت کمی و کیفی است که توسعه پایدار ایران، نه تنها بر ارقام کلان تولید، بلکه بر تداوم همین چرخه‌های زنده و تجربیات بومی استوار است؛ چرخه‌هایی که بخشی از مهم‌ترین داده‌های اقتصادی کشور را رقم می‌زنند و ستون‌های ناگفته‌ای از هویت ملی را بر دوش دارند.
انتهای پیام/