در حالیکه کشورهای مختلف جهان در حال استفاده از روش‌های مختلف "بارورسازی ابرها" و بهره‌مندی از نتایج موفق آن هستند اما در کشورمان با وجود ادعای انجام 87 پرواز بارورسازی طی سالهای اخیر در آسمان مناطق مختلف کشورمان، هیچ اطلاعات و جزئیاتی از انجام این عملیاتهای بارورسازی منتشر نشده است!
به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا؛ "بارورسازی ابرها" اقداماتی هدفمند است که در چند دهه اخیر برای ایجاد تغییرات محدود در شرایط جوی صورت می‌گیرد؛ این اقدامات شامل افزایش، کاهش همچنین کاهش خسارات تگرگ است.
بخش عمده پروژه‌های جهانی در این حوزه بر افزایش بارش متمرکز است و ایران نیز طی دو دهه گذشته با بهره‌گیری از فناوری‌های داخلی و با کمک کشور روسیه، اجرای طرح بارورسازی ابرها را آغاز کرده است.
سوابق موفق جهانی بارورسازی ابرها
بر اساس مطالعات بین‌المللی، حدود 50 کشور جهان به طور فعال در حال اجرای پروژه‌های بارورسازی ابرها هستند. چین به عنوان پیشروترین کشور در این زمینه، سالانه بیش از 1.35 میلیارد دلار برای این فناوری هزینه می‌کند و ادعا می‌شود توانسته است تا 20 درصد بر بارش در مناطق شمالی خود بیفزاید!
ایالات متحده آمریکا نیز در ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا، وایومینگ و تگزاس از این فناوری استفاده گسترده‌ای می‌کند. پروژه وایومینگ با بودجه 13 میلیون دلاری نشان داد که بارورسازی ابرها می‌تواند تا 10 درصد بر بارش برف در مناطق کوهستانی بیفزاید.
امارات متحده عربی با سرمایه‌گذاری 15 میلیون دلاری در پروژه‌های بارورسازی، توانسته است در سالهای اخیر بارش خود را به طور محسوسی افزایش دهد. این کشور از فناوری‌های نوین مانند پهپادهای شوک‌دهنده الکتریکی برای تحریک بارش استفاده می‌کند.
بارورسازی ابرها در ایران
طرح بارورسازی ابرها در ایران نخستین بار بین سالهای 1353 تا 1357 توسط وزارت نیرو بر روی حوزه آبریز سد کرج و جاجرود اجرا شد. در ادامه، مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در سال 1375 با دستور رئیس‌جمهور وقت در وزارت نیرو تأسیس شد.
از سال 1377 نیز همکاری ایران با موسسه رصدخانه آب و هواشناسی روسیه آغاز شد تا ضمن انجام پروژه‌های عملیاتی، فناوری مورد نیاز به کشور منتقل و آموزش‌های تخصصی به کارشناسان ایرانی ارائه شود.
انتقال مرکز ملی باروری به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران
با تأسیس مؤسسه تحقیقات آب در وزارت نیرو در سال 1382، مرکز ملی باروری ابرها به این مؤسسه منتقل شد. سپس با هدف ارتقای توان اجرایی و افزایش بهره‌وری، از ابتدای سال 1398 این مرکز زیرمجموعه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران قرار گرفت.
برای اجرای عملیات، دو فروند هواپیمای آنتونف-26 ساخت اوکراین به تجهیزات فنی، سامانه‌های اندازه‌گیری جوی و سیستم‌های تزریق مواد بارورسازی مجهز شدند. این هواپیماها امکان انجام پروازهای تخصصی در سامانه‌های ابری و عملیات تزریق را فراهم کردند.
آغاز فصل جدید عملیات باورسازی
محمدمهدی جوادیان‌زاده رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی؛ درباره زمان آغاز طرح بارورسازی در سال جاری گفته است: فصل عملیاتی بارورسازی ابرها از نیمه آبان ماه آغاز می‌شود. در حال حاضر مراحل تجهیز هواپیماها و پهپادها در حال انجام است و مناطق هدف نیز به‌طور دقیق در دست بررسی و تعیین هستند.
به گفته وی، در مرحله نخست، چهار منطقه اصلی به عنوان حوزه‌های هدف انتخاب شده‌اند که شامل حوضه آبریز دریاچه ارومیه، حوضه آبریز زاینده‌رود، استان خراسان رضوی و استان تهران است. منافع این عملیات چند استان کشور را در بر خواهد گرفت.
ادعاهای مبهم درباره عملیاتهای باورسازی طی یک دهه اخیر
کشور در سال زراعی جاری با خشکسالی شدید دست و پنجه نرم می‌کند؛ این خشکسالی‌ها تاثیر مستقیم بر روی تولید برق و باعث خاموشی‌های گسترده شد همچنین آمار رسمی وزارت نیرو نیز نشان می‌دهد ذخایر سدها در بسیاری از استان‌ها کاهش شدید یافته و بارندگی‌ها در استان‌هایی مانند هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان بیش از 60 درصد کمتر از میانگین بوده است.
قاعدتا یکی از راه‌های درمان این خشکسالی‌ها، بارورسازی ابرهاست!
ماه پیش بود که جوادیان‌زاده؛ رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی مدعی شد: تاکنون 37 پرواز عملیاتی بارورسازی با هواپیماهای آنتونوف در مناطق شمال غرب، جنوب غرب، تهران و شمال شرق انجام شده و 50 پرواز دیگر نیز با استفاده از پهپاد در حوضه‌هایی چون زاینده‌رود، کوهرنگ، خراسان جنوبی، فارس و بوشهر صورت گرفته است!
اما نکته قابل توجه این است که جوادیان‌زاده هیچ اشاره‌ای به جزئیات انجام این پروازها، زمان اجرای آنها و میزان موفقیت آنها نکرد!
چرا از این عملیاتهای پرتعداد بارورسازی هیچگونه خبری منتشر نشده و بدون حتی بازتاب خبری در سطح رسانه‌های محلی انجام شده باشد؟!
نتیجه 87 پرواز بارورسازی توسط سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی چه بوده؟!
اگر واقعا 87 پرواز بارورسازی در آسمان این مناطق انجام شده، چرا هیچ نشانه‌ای از افزایش بارش یا بهبود وضعیت منابع آبی دیده نمی‌شود و گزارشی از میزان بارش ناشی از انجام این عملیلات‌های بارورسازی منتشر نشده است؟
در شرایط فعلی که سازمان سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی از آغاز مرحله جدید بارورسازی در نیمه دوم آبان ماه خبر داده است، انتظار می‌رود شفافیت در اطلاع‌رسانی و انتشار تصاویر، گزارش‌های فنی و نتایج دقیق این عملیات در دستور کار خود قرار دهد تا ابهامات موجود برطرف شود و افکار عمومی بتواند به درستی درباره اثربخشی این طرح قضاوت کند.
توسعه ناوگان هوایی و پایگاه‌های تخصصی
رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی با اشاره به گسترش توان پروازی طرح گفت: در حال حاضر چند هواپیمای جدید ویژه بارورسازی در حال تجهیز هستند و پیش‌بینی می‌شود تعداد ناوگان از دو فروند به 5 فروند افزایش یابد تا مناطق بیشتری از کشور پوشش داده شوند.
او با بیان اینکه محدودیت منابع مالی از چالش‌های موجود در مسیر توسعه این طرح است، اظهار کرد: افزایش هزینه‌ها به‌ویژه در بخش ارزی بر هزینه پروازها اثر گذاشته است. در حال پیگیری هستیم تا از طریق سازمان برنامه بودجه کشور منابع لازم را تأمین کنیم و با موافقت‌های بعدی سازمان برنامه، ناوگان را توسعه دهیم.
راهکارهای عملیاتی برای بهبود بارورسازی در ایران
1. افزایش شفافیت و اطلاع‌رسانی: انتشار عمومی گزارش‌های دقیق از هر پرواز شامل زمان، مکان، مقدار مواد تزریق شده و برآورد میزان بارش ایجاد شده.
2. پایش مستقل علمی: مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مستقل برای ارزیابی اثربخشی عملیات.
3. توسعه فناوری‌های نوین: استفاده از پهپادهای پیشرفته و سامانه‌های زمینی در کنار هواپیماها.
4. اولویت‌بندی مناطق هدف: تمرکز بر حوضه‌های آبریز بالادست سدهای اصلی که بارش در آنها مستقیماً به مخازن سدها می‌ریزد.
5. تدوین استانداردهای ملی: ایجاد چارچوب قانونی و استانداردهای فنی برای اجرای عملیات.
چند پیشنهاد ویژه برای بارورسازی ابرها در سال جاری
· ایجاد سامانه پایش آنلاین پروازهای بارورسازی
· انتشار گزارش‌های تفصیلی از نتایج عملیات
· برگزاری نشست‌های رسانه‌ای با حضور کارشناسان مستقل
· تخصیص بودجه پژوهشی برای ارزیابی دقیق اثربخشی
· توسعه همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای پیشرو
جمع‌بندی نهایی
اجرای بارورسازی ابرها اگرچه حتما می‌تواند به عنوان راهکاری علمی و کاملا عملیاتی در مدیریت منابع آب مورد توجه قرار گیرد اما بدون شفافیت، نظارت و انتشار داده‌های مستند، این امر به نوعی می‌تواند توجیه انجام عملیاتهای بارورسازی را زیر سؤال ببرد.
در شرایط فعلی که سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی از آغاز مرحله جدید بارورسازی در نیمه دوم آبان ماه خبر داده است، انتظار می‌رود شفافیت در اطلاع‌رسانی و انتشار تصاویر، گزارش‌های فنی و نتایج دقیق این عملیات در دستور کار خود قرار دهد تا ابهامات موجود برطرف شود و افکار عمومی بتواند به درستی درباره اثربخشی این طرح قضاوت کند.
انتهای پیام/